[مقدمه]

قرآن کریم، پناهگاهی آسمانی و مأمنی آرام‌بخش و جاودانی است که پناه‌جویانش را از هر بیم و گزندی در امان می‌دارد. در کلام پیشوایان معصوم ما ـ به خصوص امیرمؤمنان حضرت علی ـ علیه السّلام ـ ـ به ویژگی‌هایی از این گنج‌نامة الاهی اشاره شده است که نشان می‌دهد چرا از میان میلیون‌ها و میلیاردها صفحه و صحیفه که در گذرِ زمان، پا به عالمِ اندیشة انسان نهاده‌اند، تنها این نبشتار بی‌هیچ رقیبی بر صدر نشسته است و سروری می‌کند؛ بر هر تیرگی و تاریکی می‌تازد و بی‌دریغ بر همة عالم می‌تابد؛ هیچ کس در تلألؤ آن نمی‌آساید مگر آن‌که به فهم حقیقتی نایل می‌آید یا از خطا و نقصی رهایی می‌یابد. قرآن کریم جلوه‌گاه خداوند و مظهر اسم حکیم حضرت حق است و رشته‎ی محکمی استکه آدمیان، خود را به مدد آن تا به عرش برشکند و از چاه طبیعت برهند. پاک و صافی شو و از چاه طبیعت به درآی که صفایی ندهد آب تراب آلوده. امام خمینی می‌نویسد:این کتاب بزرگ الاهی که از عالم غیب الاهی و قرب ربوبی نازل شده و برای استفادة ما مهجوران و خلاصی ما زندانیان سجن طبیعت و مغلولان زنجیرهای پیچ در پیچ هوای نفس و آمال به صورت لفظ و کلام درآمده، از بزرگ‌ترین مظاهر رحمت مطلقة الاهیه است. هیچ جا بهتر از قرآن نیست، هیچ مکتبی بالاتر از قرآن نیست، این قرآن است که هدایت می‌کند ما را به مقاصد عالیه‌ای که در باطن ذات ما توجّه به او هست و خود نمی‌دانیم. گسترش پیام این سروش هدایت در عرصة جهان و مواجهة استوار با مهاجمة کژاندیشان از هر تبار و دیار، مستلزم توجّه جدی به مبحث بنیادین و زیرساز اعجاز است. در این میان، مسئلة مهمی شایان توجّه است که آیا تمامی آیات قرآن حاوی ویژگی اعجاز است یا برخی از آنها؟ آیا هر یک از آیات از جنبه‌ای خاص، حایز صفت اعجاز است یا می‌توان به وجوهی از اعجاز دست یافت که بر تمامی آیات شریفة قرآن نقش بسته باشد و پرتو آن بر تارک تک تک اجزای قرآن بدرخشد؟

پژوهش حاضر، افزون بر پرداختن به پرسش بالا، نگاهی به تنوعِ حیرت‌انگیز وجوه اعجاز قرآن در آرای دانش‌مندان و قرآن‌پژوهان می‌افکند و می‌کوشد موجبات این اختلاف را مورد کاوش قرار دهد.