دانشـنامه موضوعی علوم قـرآن و حدیث

موضوعات مطالب

برخلاف تصور بعضى که قرآن را تنها کتاب عبادات و اخلاقیّات مى‏دانند، باید بدانیم که تنها یک دوازدهم این کتاب آسمانى یعنى حدود پانصد آیه آن مربوط به مسائل فقهى است و بیشتر آن درباره مسائل مختلف خانوادگى، اجتماعى، سیاسى، نظامى، تاریخى، اعتقادى و فرهنگى است.شما کدام کتاب را سراغ دارید که روى مسائل اجتماعى از قبیل وحدت، مشورت، مبارزه با فساد و برقرارى نظم و امنیت این همه تأکید کرده باشد؟
قرآن کتابى است که در روش تربیت خود، هم طرح مى‏دهد و هم الگو معرّفى مى‏ کند، الگوهایى همچون پیامبر صلى الله علیه وآله  و ابراهیم علیه السلام  و همسر فرعون البته تأثیر کلام خدا تنها براى کسانى است که روح خود را از تعصّبات نابجا، خودخواهى‏ ها، خود کامگى‏ ها و غرور و لجاجت و تکبّر و کینه و سایر موانع شناخت پاک کرده باشند و به قول قرآن: اهل تقوا و عاشق حقیقت باشند، زیرا آیات قرآن همچون بارانى است که چون بر گلستان مى‏ بارد بوى عطر آن را زیاد مى‏ کند و چون بر لجنزار آلوده فرو ریزد بوى تعفّن آن را بیشتر مى ‏کند.قرآن همچون سایر کتاب‏هاى علمى نیست که سروکارش تنها با مغز بشر باشد، بلکه پیش از آنکه کتاب علم باشد کتاب رشد است، داستان‏هایش سرگرمى نیست؛ عبرت است. تاریخ آن تنها سرگذشت اقوام پیشین نیست؛ بیان فلسفه سقوط یا نجات ملّت‏هاست. قرآن کتابى است که هرچه دنیا پیش رود، اسرارش بیشتر آشکار مى‏ شود. قرآن کتابى است آسان، روشن و رسا. قرآن، راهنمایى است که انسان را از خاک به خدا مى ‏رساند و از ماده به معنا اوج مى ‏دهد.نمى‏ دانم چرا برخى ‏ها مى‏ گویند: قرآن ظنّى الدّلالة است؟! سندش قطعى است امّا دلالتش ظنّى است.خود قرآن مى‏ گوید: من نورم، امّا ما مى‏ گوییم دلالت تو برفک دارد!این سخن بزرگ‏ترین توهین به قرآن است و اساسى ندارد،البتّه قرآن یک سرى آیات متشابه دارد که آنها هم با رجوع به محکمات قرآن محکم مى ‏شود. و آیاتى در قرآن وجود دارد که امامان معصوم‏علیهم السلام فرموده‏اند: معناى آن در آخر الزمان روشن مى‏ شود، مانندآیات سوره توحید و یا آیاتى از سوره حدید.قرآن کتابى است که با دلیل محکم به انسان بینش مى‏ دهد،با نقل تاریخ انبیا وامّت‏ها به انسان روش مى‏ دهد و با بیان پاداش‏ها و تشویق‏ها به انسان کوشش مى ‏دهد. معمولاً حکما، براى اندرزدادن به مردم از داستان‏هاى خیالى استفاده مى کنند، اما قرآن براى رسیدن به این هدف، از داستان‏هاى واقعى استفاده کرده است.
قرآن کتاب هدایت است: «ذلک الکتاب لا ریب فیه هدى للمتّقین»
قرآن کتاب شفا و درمان دردهاست: «و ننزّل من القرآن ما هو شفاء و رحمة للمؤمنین» 
قرآن کتاب بشارت و انذار است: «لینذر الذین ظلموا و بشرى للمحسنین»
قرآن کتاب دوستى با نیکان است: «انّ اللّه یحبّ المحسنین»
قرآن کتاب سفارش به نیکى‏هاست: «و بالوالدین احساناً... و قولوا للنّاس حسنا»
قرآن کتاب تعقّل و تفّکر است، «انّا انزلناه قرآنا عربیّا لعلکم تعقلون»
قرآن کتاب دعوت به عمل است: «لِمَ تقولون ما لا تفعلون»  ، «أتأمرون النّاس بالبرّ و تنسون انفسکم»
قرآن کتاب جهاد و مبارزه است: «انّ اللّه یحبّ الذین یقاتلون فى سبیله» 
 قرآن کتاب دعوت به مطالعه در طبیعت و شناخت آن است: «أفلا ینظرون الى الابل کیف خلقت و الى السماء کیف رفعت و الى الجبال کیف نصبت و الى الارض کیف سطحت»
در این کتاب،هم رابطه انسان با خدا بیان شده (عبادات)وهم رابطه انسان با خلق خدا(تعلیم و تعلّم، عفو و انفاق، ایثار و تعاون و...)و هم رابطه انسان با طبیعت (تسخیر و عمران و اِحیا و بهره‏گیرى دور از اسراف و تبذیر).در این کتاب رابطه انسان با مخالفان و منافقان بیان شده است که آنان را با حکمت و موعظه و مجادله نیکو، به حقّ دعوت کنید و با مفسدانى که همچون خارِ سر راه، مانع قبول حق براى توده محروم هستند و با یاغیان جامعه مبارزه کنید.قرآن کتاب سیاست و حکومت است: «انّا انزلنا الیک الکتاب بالحق لتحکم بین الناس بما أراک اللّه»
کسانى که مى‏ گویند: دین از سیاست جداست، معناى سخنشان این است که بخشى از آیات قرآن حذف شود!در این کتاب آسمانى، روش معاشرت با مردم، مبارزه با انواع خرافات، پایدارى به پیمان‏هاى سیاسى، اقتصادى و نظامى، رعایت حقوق خانواده، احترام متقابل زن و شوهر یا فرزندان و والدین به روشنى بیان شده است.در این کتاب آسمانى، براى مبارزه با جنایت پیشه‏گانى که امنیّت عمومى را به هم مى ‏زنند؛ با اسلحه یا شایعه، جنگ سرد و گرم به وجود مى‏ آورند، به عفّت عمومى لطمه مى ‏زنند و به مال و ناموس دیگران تجاوز مى ‏کنند، دستوراتى قاطع و صریح بیان شده است.این کتاب آسمانى، چنان بینش و اعتقادى در انسان‏هاى آماده به وجود مى ‏آورد که آنان هر لحظه خود را زیر نظر خداى عالم و آگاه مى‏ یابیند.

ســــمانه حســــن

قرآن را بهتر بشناسیم