[تفسیر و تأویل]

تفسیر:

تفسیر یعنی پرده برداری از لفظ مبهم برای فهم معنا و مفهوم آن لفظ در اصطلاح علوم قران ، علم تفسیر به علمی اطلاق می‌شود که ابهام از آیات قران برداشته و مقصود خداوند را از آیات روشن می‌سازد . لفظ مبهم به کلامی می گویند که گویا و صریح نباشد و البته با متشابه فرق دارد چون در لفظ مبهم شبهه‌ای راه ندارد و تنها معنای ان واضح نیست .

عوامل ابهام :

عواملی که باعث می‌شود لفظی مبهم بماند عبارتند از :

1- غریب بودن کلمه : گاهی کلمه‌ای را در منطقه‌ای خاص استعمال می‌کنند،ذکر آن کلمه در قران برای سایرمناطق ودیگر لهجه‌ها مبهم به نظر می‌رسدمانند املاق که این لغت در میان برخی قبائل به معنای گرسنگی است ونزد برخی دیگر از قبائل عرب در چنین معنایی استعمال نشده است .

 2- عدم شناخت شأن نزول آیات : برخی آیات اگر توأم با شأن نزول نباشند معنای آنها واضح نیست،مانند:عدم ورود به خانه از پشت منزل، 

« ولَیسَ البرُّ بان تأتوالبیوتَ من ظهورها »  نیکی آن نیست که از پشت خانه وارد شوید. این آیه اگر بدون شأن نزول در نظر گرفته شود مفهوم خاص خود را ندارد اما اگر بدانیم عرب جاهلی در ایام حج ورود به خانه را از طریق درگاه خانه حرام می‌دانست و هرگاه حاجت به اینکار می‌شد از پشت خانه وارد می‌شد معنای آیه واضح گشته و رفع ابهام می‌شود .

 3-وجود تعابیر عام درقران: مانند تعبیر به کوثر که معانی متعدد دارد .بعداز بیان برخی از عوامل ابهام این نکته واضح می‌شود که تفسیر با رفع این ابهامات ، معنای لفظ آشکار ساخته و مقصود را مبین می‌سازد. علم تفسیر برای نیل به این هدف مقدماتی و از جمله‌ی آنها ، ریشه یابیلغات ، تسلط کامل به ادبیات عرب ، آگاهی از تاریخ جاهلیت وصدر اسلام وزمانه‌ی نزول قران ، توجه به آیات دیگر با توجه به حجیت ظواهر قران ، توجه به احادیث وارده از معصومین (ع) و در نهایت استفاده از حکم عقل بعبوان رسول باطنی انسان است .

 تأویل :

تأویل از ماده‌ی أوْلْ و به معنای رجوع است . ودر اصطلاح به معنای رجوع آیه‌ای که محتملات زیادی دارد به معنای صحیح آن می‌باشد وبه همین دلیل گفته‌اند تأویل خاصّ آیت متشابه است ، ایاتی که وجوه مختلفی را می‌پذیردو معانی مختلفی را می‌تواند حمل کند، بایستی به معنای صحیح و مراد واقعی خداوند بر گردانده شود ، این عمل را تأویل گویند .البته ناگفته نماند تأویل به معنای دیگری هم استعمال شده است وآن بطن و درون و مافی‌الضمیرآیات است بنابراین معنا، تأویل خاص آیات متشابه نیست بلکه هرآیه‌ای ممکن است معنای درونی داشته باشد ، این معانی را همه نمی‌توانند درک کنند .« لا یمَسُّه الّا المطهرون» از آنچه گفته شد معلوم می‌شود که تأویل آیات دقیقتر و مهمتر از تفسیر است ، این اهمیت از آیه 7 سوره‌‌ی آل عمران نیز بدست می‌آید. در این آیه‌علم تأویل خاص خداوند و راسخون در علم ، نیز اهمیت علم تأویل از انحصار تأویل در خداوند و راسخان در علم ، نیز اهمیت علم تأویل بدست می‌آید.