[اولین آیه و سوره‌ی قرآن]

قرآن در قالب 114 سوره و هر سوره شامل آیاتی چند، صورت بسته است .

اختلاف نظراتی بین مفسرین قرآن کریم در اینکه اولین آیه یا سوره‌ی نازل شده کدام است وجود دارد ولی قبل از آن باید گفت که : شناسایی نخستین آیه و سوره‌ای که نازل شده است برای‌آنان که سیر نزول آیات قرآن را پی می گیرند و نیز در هر موضوعی ،آیات مربوط به آن را از جهت تقدیم و تاخیر زمانی ملاحظه می نماید بسیار مفید و لازم است تقریباً همة دانشمندان علوم قرآنی در مباحث نزول قرآن بادقت‌بسیار به این مساله پرداخته‌اند  نویسندة کتاب علوم قرآنی (آیت الله معرفت )میگوید : دربارةاولین آیه یا سوره نازل شده سه نظر وجود دارد :

1 -گروهی معتقدند که اولین آیات ،سه یا پنچ از اول سورة علق بوده است‌که مقارن بعثت پیامبر نازل‌شده‌است ، هنگامی که ملک ( فرشته ) فرود می‌امد و پیامبر را به عنوان ( نبوت )ندا دادو به او گفت : بخوان ؟، گفت چه بخوانم ؟ پس او را در پوشش خود گرفت و گفت :اقراء باسم ربّک الذی خلق  ، اقراء وربک الاکرم ، الذی علّم بالقلم ، علّم الانسان مالم یعلم .

از امام صادق روایت شده است که فرمود : اول ما نزل علی رسول الله (ص) : بسم الله الرحمن الرحیم ، اقراء باسم ربک الذی خلق ...وآخر ما نزل علیه : اذا جاء نصر الله ...

2 - گروهی نخستین سورة نلزل شده را سوره فاتحه می‌دانند. ( به نقل از سعید بن مسیب )

3 ـ گروهی اولین سوره‌ی نازل شده را سورة مدّثر می‌دانند.( به نقل از ابن سلمه و جابربن‌عبدالله‌انصاری)

میان این سه نظر می‌توان به جمع کرد ، زیرا نزول سه یا پنج آیه از اول سورة علق به طور قطع با آغاز بعثت مقارن بوده است ئاین مسأله مورد اتفاق‌نظر است . به سس چند آیه از ابتدای سورة مدّثر نازل شده است ، ولی اولین سوره‌ی کامل که بر پیامبر نازل گردید سورة حمد است و چند آیه از سورة علفق یا مدّثر در آغاز ، عنوان سوره نداشته‌اند و با نزول بقیه‌ی آیه‌های سوره این عنوان را یافته است . لذا اشکالی ندارد که بگوییم اولین سوره ، سوره‌ی حمد است و به نام فاتحه الکتاب خوانده می‌شود.